Psychoterapia dzieci i dorosłych – potrzeba i wyzwania
Psychoterapia to proces, który pomaga pacjentom w radzeniu sobie z trudnymi emocjami, problemami psychicznymi oraz wyzwaniami życiowymi. Choć sama idea terapii jest uniwersalna, jej przebieg, metody oraz cele różnią się w zależności od wieku pacjenta. Psychoterapia dzieci i dorosłych wymaga innego podejścia ze względu na poziom rozwoju emocjonalnego, zdolność werbalizacji przeżyć oraz środowisko, w jakim funkcjonuje pacjent.
Obecnie w Polsce rośnie zapotrzebowanie na usługi psychoterapeutyczne dla dzieci i młodzieży. Według UNICEF z 2021 roku, 10,8% dzieci w wieku 10–17 lat w Polsce zmagało się z zaburzeniami psychicznymi, co stanowi około 409 tysięcy osób. Natomiast według Narodowego Funduszu Zdrowia liczba ta jest jeszcze wyższa i wynosi około 630 tysięcy młodych ludzi wymagających specjalistycznej opieki psychologicznej i psychiatrycznej. Depresja dotyka 2% dzieci w wieku 6–12 lat i aż 20% młodzieży. Niepokojący jest także wzrost liczby prób samobójczych – w 2023 roku odnotowano ich ponad 2 tysiące.
Podstawowe różnice między terapią dzieci i dorosłych
Jednym z głównych aspektów różnicujących terapię dzieci i dorosłych jest sposób prowadzenia sesji terapeutycznych. Dorosły pacjent jest w stanie precyzyjnie wyrazić swoje myśli, obawy oraz trudne emocje, co pozwala na stosowanie metod skoncentrowanych na analizie i refleksji. W przypadku dzieci kluczowe staje się dostosowanie metod do poziomu ich rozwoju. Terapeuci często stosują techniki takie jak terapia zabawą, rysowanie, układanie historyjek czy odgrywanie ról, aby pomóc dziecku wyrazić swoje uczucia i przeżycia w sposób dla niego naturalny.
Dorosły pacjent wchodzi w terapię z określoną świadomością swoich problemów i motywacją do zmian. W przypadku dzieci, szczególnie tych młodszych, inicjatywa skorzystania z terapii zazwyczaj pochodzi od rodziców lub opiekunów. Oznacza to, że terapeuta musi nie tylko pracować z dzieckiem, ale także angażować rodzinę i otoczenie dziecka w proces terapeutyczny. Relacja z rodzicami jest kluczowa, ponieważ to oni pomagają we wdrażaniu zmian w codziennym życiu dziecka.
Cele terapii dzieci i dorosłych
Cele psychoterapii również się różnią w zależności od wieku pacjenta. Dorośli najczęściej pracują nad poprawą swojego funkcjonowania w relacjach, rozwiązywaniem konfliktów wewnętrznych, przepracowaniem traum czy zmianą szkodliwych wzorców myślenia. Psychoterapia dzieci koncentruje się głównie na wsparciu w rozwoju emocjonalnym i społecznym, nauce regulacji emocji oraz budowaniu zdolności do rozwiązywania problemów w sposób adekwatny do wieku.
Zapotrzebowanie na usługi psychoterapeutyczne jest ogromne. Brak wystarczającej liczby specjalistów ogranicza dostępność pomocy. W Polsce na jeden etat psychologa szkolnego przypada średnio aż 785 uczniów, co znacząco ogranicza możliwość indywidualnej pracy z dzieckiem. W 308 gminach nie ma ani jednego psychologa szkolnego. Jednocześnie do 2028 roku tytuł specjalisty w dziedzinie psychoterapii dziecięcej uzyska jedynie 545 osób, co oznacza powolny wzrost liczby profesjonalistów w tej dziedzinie.
Znaczenie otoczenia w terapii dzieci
Rola otoczenia jest znacznie większa w terapii dzieci niż dorosłych. Dorosły pacjent pracuje nad sobą w ramach indywidualnych sesji i może samodzielnie wdrażać zalecenia terapeutyczne w codziennym życiu. Dziecko natomiast jest wciąż zależne od dorosłych, dlatego jego otoczenie, w tym rodzice, nauczyciele oraz rówieśnicy, odgrywa kluczową rolę w procesie terapeutycznym.
Brak psychologów szkolnych oraz długi czas oczekiwania na specjalistyczną pomoc psychologiczną pogłębiają problemy dzieci i młodzieży. Obecnie w Polsce trwa reforma mająca na celu poprawę dostępności psychoterapii poprzez trzypoziomowy model opieki, obejmujący ośrodki środowiskowe, centra zdrowia psychicznego oraz oddziały psychiatryczne. Mimo tych działań sektor zdrowia psychicznego pozostaje niedofinansowany – średnio jedynie 2% budżetów państw przeznacza się na zdrowie psychiczne.
W jaki sposób psychoterapia pomaga dzieciom?
Psychoterapia dzieci pomaga w wielu aspektach ich rozwoju. Przede wszystkim pozwala im lepiej rozumieć siebie i swoje emocje. Dzieci często doświadczają silnych emocji, ale nie zawsze potrafią je nazwać czy odpowiednio na nie zareagować. Terapeuta pomaga im w nauce samoregulacji oraz rozwijaniu zdrowych strategii radzenia sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami. Dzieci, które uczestniczą w terapii, często doświadczają poprawy w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi. Uczą się lepiej komunikować swoje potrzeby, rozwiązywać konflikty oraz budować pozytywne relacje. Wsparcie terapeutyczne może także pomóc w redukowaniu objawów depresji, lęków, zaburzeń zachowania oraz innych trudności psychicznych.
Potrzeba wsparcia psychoterapeutycznego dla dzieci i młodzieży w Polsce jest ogromna, ale dostęp do pomocy jest ograniczony przez braki kadrowe, niedofinansowanie oraz nierównomierne rozmieszczenie specjalistów. W Centrum Psychoterapii, Rozwoju i Wsparcia MENTIS codziennie pomagamy najmłodszym w budowaniu solidnych podstaw dla ich przyszłego dobrostanu psychicznego.
